2.1.6 De effecten van abortus op de mentale gezondheid

Een Nederlandse studie naar de effecten van abortus op de mentale gezondheid van vrouwen stelt dat ‘de algemene consensus in internationaal onderzoek lijkt dus te zijn dat een abortus op zichzelf niet tot een significant hoger risico op psychische aandoeningen leidt.’ [36: J. Van Ditzhuijzen. Abortus en psychische gezondheid. Een longitudinale cohortstudie naar de psychische gezondheid van vrouwen die een abortus meemaken. Utrecht, 2016.] Volgens Van Ditzhuijzen e.a. vormen eerdere psychische aandoeningen een risicofactor voor de mentale gezondheid na abortus.

Een beperking van deze studie is dat vrouwen die abortus ondergaan na een gewenste zwangerschap, zoals bijvoorbeeld na de ontdekking van een afwijking bij prenatale diagnostiek, niet in de onderzoeksgroep zijn meegenomen. In deze paragraaf worden de resultaten van een aantal internationale studies gepresenteerd die haaks staan op de conclusie van dit Nederlandse onderzoek.

Om uit te sluiten dat eerdere psychische aandoeningen een rol spelen bij de meting van de effecten van abortus op de mentale gezondheid van vrouwen, hebben Jacob e.a. in hun Duits retrospectief onderzoek vrouwen met een psychiatrische voorgeschiedenis uit hun onderzoeksgroep en controlegroep gehaald. Zij concluderen dat er een positief verband bestaat tussen abortus en depressie (hazardratio (HR) = 1.34; 95% CI 1.11 – 1.64), tussen abortus en aanpassingsstoornis (HR = 1.45; 95% CI 1.19 – 1.76) en tussen abortus en somatische symptoomstoornis (HR = 1.56; 95% CI 1.38 – 1.76). [37: L. Jacob, K. Kostev, C. Gerhard and M. Kalder. Relationship between induced abortion and the incidence of depression, anxiety disorder, adjustment disorder, and somatoform disorder in Germany. Journal of Psychiatric Reseach, 2019, 114, 75-79, .]

Recent Amerikaans onderzoek heeft gekeken naar mentale gezondheidsproblemen gedurende de hele reproductieve periode van vrouwen. [38: J. Studnicki and T. Longbons. A Cohort Study of Mental Health Services Utilization Following a First Pregnancy Abortion or Birth. International Journal of Women’s Health, 2023, 15, 955–963, .] Zij concluderen dat vrouwen bij wie de eerste zwangerschap eindigt in abortus, een significant hoger risico lopen om mentale gezondheidsproblemen te ervaren tijdens hun reproductieve periode dan vrouwen bij wie de eerste zwangerschap eindigt in geboorte. Dit geldt zowel voor poliklinische bezoeken (relatief risico (RR) = 2.10; 95% betrouwbaarheidsinterval (BI) 2.08 – 2.12 en odds ratio (OR) = 3.36; 95% BI 3.29 – 3.42), opname in een ggz-instelling (RR = 2.75; 95% BI 2.38 – 3.18 en OR = 5.67; 95% BI = 4.39 – 7.32) als de duur van de opname in een ggz-instelling (RR = 7.38; 95% BI 6.83 – 7.97 en OR = 19.64, 95% BI 17.70–21.78). Opvallend bij dit onderzoek is dat gemeten werd dat vrouwen bij wie hun eerste zwangerschap eindigde in geboorte, voorafgaand aan deze geboorte vaker een beroep hadden gedaan op geestelijke gezondheidszorg dan vrouwen bij wie hun eerste zwangerschap eindigde in abortus. Dit is in tegenstelling met onderzoek van Van Ditzhuijzen e.a., die stellen dat vrouwen met een geschiedenis van psychische aandoeningen een verhoogd risico lijken te hebben op het meemaken van abortus, in plaats van andersom. [39: J. van Ditzhuijzen and M. ten Have. Psychiatric history of women who have had an abortion Journal of Psychiatric Research, 2013, 47, 1737-1743, .]

Ander internationaal onderzoek wijst erop, dat de keuze voor abortus gepaard gaat met een hogere score op angst, stress en depressie bij een volgende zwangerschap. [40: F.P. McCarthy, R. Moss-Morris, A.S. Khashan, R.A. North, P.N. Baker, G. Dekker, L. Poston, L. McCowan, J.J. Walker, L.C. Kenny and K. O’Donoghue. Previous pregnancy loss has an adverse impact on distress and behaviour in subsequent pregnancy. BJOG. 2015/01/08 ed., 2015, 122, 13, 1757-1764, https://doi.org/10.1111/1471-0528.13233.] Een Amerikaanse longitudinale studie toont aan dat geboorte is geassocieerd met een geringe vermindering van het aantal mentale stoornissen, maar abortus is daarentegen geassocieerd met een verhoogd risico op een mentale stoornis (OR = 1.45; 95% CI 1.30 – 1.62; p < 0,001). [41: D.P. Sullins. Abortion, substance abuse and mental health in early adulthood: Thirteen-year longitudinal evidence from the United States. SAGE Open Med. 2016/10/27 ed., 2016, 4, 2050312116665997, https://doi.org/10.1177/2050312116665997.] Deze studie controleerde op een 20-tal covarianten, waaronder depressie, angststoornis en neuroses vanaf 15 jaar. Een Finse studie concludeert bovendien dat vrouwen die een abortus hebben ondergaan, een tweemaal zo hoog risico op zelfmoord vertonen. [42: M. Gissler, E. Karalis and V.M. Ulander. Decreased suicide rate after induced abortion, after the Current Care Guidelines in Finland 1987-2012. Scand J Public Health. 2014/11/26 ed., 2015, 43, 1, 99-101, https://doi.org/10.1177/1403494814560844.] Deze drie laatstgenoemde onderzoeken scoren hoger op evaluatiecriteria dan drie studies die geen significante relatie laten zien tussen abortus en mentale gezondheid, waaronder de studie van Van Ditzhuijzen e.a., vanwege o.a. de grotere onderzoekspopulaties en de hogere percentages van instemming tot deelname aan het onderzoek. [43: P. Coleman. Post-Abortion Mental Health Research: Distilling Quality Evidence from a Politicized Professional Literature. Journal of American Physicians and Surgeons, 2017, 22, 2, 38-43, .].

Sullins heeft specifiek onderzoek verricht naar de mentale gevolgen van abortus na een gewenste zwangerschap. [44: D.P. Sullins. Affective and substance abuse disorders following abortion by pregnancy intention in the United States: a longitudinal cohort study. Medicina, 2019, 55, 741, 1-22, .] Amerikaanse vrouwen die een of meer gewenste zwangerschappen beëindigden, hadden een 43% hoger risico op affectieve problemen ten opzichte van geboorte RR = 1,69; 95% BI 1,3-2,2), in vergelijking tot vrouwen die een of meer ongewenste zwangerschappen beëindigden (RR = 1,18; 95% BI 1,0-1,4). De risico’s op depressie (RR = 2,22; 95% BI 1,3-3,8) en suïcidale ideatie (RR = 3,44; 95% BI 1,5-7,7) waren in het bijzonder verhoogd bij abortus na gewenste zwangerschap. Overmatig middelengebruik (van alcohol, opioïden, marihuana of andere drugs) was twee keer zo hoog voor vrouwen na een abortus en dit werd niet beïnvloed door de intentie van de zwangerschap. Sullins concludeert dan ook dat het uitsluiten van gewenste zwangerschappen leidt tot een sterke onderschatting van het risico op mentale gezondheidsproblemen voor vrouwen na abortus.

Tenslotte hebben Christiansen en collega’s in Denemarken onderzoek verricht naar de gevolgen voor mannen van negatieve zwangerschapsuitkomsten, waaronder abortus. [45: F. Christiansen, J. Petersen, I.H. Thorius, A. Ladelund, E. Jimenez-Solem, M. Osler and M.Z. Ankarfeldt. Adverse Pregnancy Outcomes and Subsequent First-Time Use of Psychiatric Treatment Among Fathers in Denmark. JAMA Netw Open. 20240501 ed., 2024, 7, 5, e249291, https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2024.9291.] Mannen die voor het eerst vader zouden worden en die een vroege abortus meemaakten (12 weken) hadden een verhoogd risico op het starten van een behandeling met slaappillen (RR = 1,74; 95% BI 1,33-2,29) en angst remmende medicijnen (RR = 1,79; 95% BI 1,18-2,73). Daarnaast werden een late abortus (>12 weken) (RR = 4,46; 95% BI 3,13-6,38) en een grote aangeboren afwijking (RR = 1,36; 95% BI 1,05-1,74) geassocieerd met een verhoogd risico op niet-farmacologische psychiatrische behandeling. Echter, vaders wiens kinderen prematuur geboren werden of met een kleine aangeboren afwijking hadden geen significant verhoogd risico op een van de onderzochte uitkomsten.