4.2.3 Attitude t.a.v. zieken
De geschetste historische ontwikkeling van de geneeskunde laat zien welke elementen goede, christelijke geneeskunde dient te bevatten. De erfenis van Hippocrates werd in de loop van de tijd wel samengevat met salus aegroti, suprema lex (het heil van de zieke is de hoogste wet). Heil van de zieke betekent vanzelfsprekend welzijn van de zieke, hetgeen wordt bewerkstelligd door waar mogelijk genezing, waar niet mogelijk, optimale behandeling en natuurlijk zorg (care). Daarnaast betekent heil ook spiritueel heil, d.w.z. voorbereiding op de mogelijkheid van de mens zich te verenigen met zijn Schepper, God. In de geneeskunde en dus ook in de relaties van zorgverleners met patiënten dienen deze drie elementen, lichamelijke genezing c.q. optimale medische behandeling, zorg en aandacht voor spiritueel heil vorm te krijgen.
In onze tijd is door de toenemende technische mogelijkheden in de geneeskunde de nadruk van de aandacht in de geneeskunde sterk op cure komen te liggen. Sinds de 20e eeuw wordt door de Kerk de noodzaak van een evenwichtige invulling van de geneeskunde c.q. zorg , een invulling waarbij de liefde van God gestalte krijgt, opnieuw onder de aandacht gebracht. De Heilige paus Johannes Paulus II en later de Congregatie voor de Geloofsleer zagen het werk van artsen en verpleegkundigen als dat van een Barmhartige Samaritaan, die niet alleen medelijden heeft met de lijdende, maar deze ook daadwerkelijk helpt. [: H. Johannes Paulus II. Salvifici Doloris. Apostolische brief van 11-2-1984. Rome: AAS; 1984; 76. 201-250. ] [: Congregatie voor de Geloofsleer. Samaritanus Bonus. Brief over de zorg voor personen in kritieke en terminale fases van het leven, 14-7-2020. Rome 2020. ] Paus Franciscus heeft sterk de nadruk gelegd op universele broederschap, tussen volkeren op aarde, maar ook tussen individuen onderling. [: Franciscus. Humana Communitas. Brief aan de president van de Pauselijke Academie voor het Leven bij de 25e verjaardag van de operichting van de academie, 6-1-2019. Rome 2019. ] [: Franciscus. Fratelli Tutti. Rome: Libreria Editrice Vaticana; 2020. ] Als verlengde hiervan wees hij meerdere malen op het belang van compassie in de relatie van de zorgverleners en de patiënt. [: Franciscus. Address of his Holiness Pope Francis for the opening of the Synod, 9-10-2021. Rome 2021. ] [: Franciscus. Homily of His Holiness Pope Francis held in the Holy Mass on the 60th anniversary of the inauguration of the Faculty of Medicine and Surgery of the Catholic University of the Sacred Heart, 5-11-2021. Rome 2021. ] [: Franciscus. “Zorg voor hem”: compassie als synodale oefening van genezing. Boodschap voor de XXXIe Wereldziekendag, 11-2-2023. Rome 2023. ] Het Griekse woord dat in het evangelie wordt gebruikt om de compassie van Jezus aan te duiden is ἐσπλαγχνίσθη, van het werkwoord splagchnizomai (Mc 1:41; Mc 6:34; Mc 8: 2-3; Lc 7: 11-15). [: J.J. Suaudeau. Compassion and Medicine. Challenges of competence and compassion in contemporary medicine, Assisi, Italy 2022. ] Het beeld dat dit werkwoord oproept is erg sterk: in feite geeft het woord aan dat de ingewanden worden beroerd door iets of iemand. De compassie van Jezus betekent dat Hij diep bewogen is, tot in zijn ingewanden. Het woord compassie is meer direct afgeleid van de Latijnse en Griekse woorden cum patior, ik lijd met en συμ πἀθεια, sym patheia, sympathie. Het is een emotie waardoor een individu het lijden van een ander zich neigt te realiseren of in te voelen; het is het emotie die ons ertoe brengt slechte dingen en lijden van anderen met hen te delen; het is een relationele emotie, die zijn oorsprong vindt in de ander en gericht is op anderen. Compassie moet onderscheiden worden van medelijden en barmhartigheid. Waar medelijden beperkt blijft tot een emotie, leidt compassie tot actie: compassie is meer dan een emotie, het is een deugd (zie Hfst I.3.1).
